Bliskie spotkanie z Platonem i jego Akademią w Atenach

 

Wśród betonowych bloków skrywa się wyjątkowy skarb. Jest nim Archeologiczny Park Akademii Platona. I choć park nie grzeszy rozmiarami, to będąc tam mogłam przez chwilę poczuć się jak uczeń tego znanego filozofa. Dodatkowo, przechadzając się obok zachowanych kamieni, które zadomowiły się tutaj już od czasów starożytnych, wzmogła się moja ciekawość tym miejscem i oczywiście samym Platonem.

DOJAZD

Do platońskiego parku dojedziecie autobusem 051, który jedzie z Omonii na dworzec autobusowy Ktel-Kifissou. Korzystając z tego autobusu wysiadacie na przystanku Palio Terma albo Kratilou. 

Inną opcją, bardziej wygodniejszą i osobiście przeze mnie polecaną to skorzystanie z metra linii czerwonej. Trzeba dojechać na przystanek Sepolia, poszukać ulicy Kreontos i kierować się w stronę Jumbo. Jumbo, jak niektórzy wiedzą, to taki słynny i wielki sklep z "duperelami". Sklep ten nie jest obcy żadnemu mieszkańcowi Grecji, tak więc jeśli nie będziecie wiedzieć, w którą stronę iść zapytajcie po prostu gdzie jest Jumbo.

Ulicą Kreontos będziecie szli około 15 minut. Po drodze przejdziecie obok ogromnego żółtego budynku. Jest to Biblioteka Greckiego Parlamentu. I tu pozwolę sobie na małe wtrącenie. Biblioteka jest otwarta dla zwiedzających i podobno w pierwszą sobotę każdego miesiąca można, ze wcześniejszym wyprzedzeniem, zarezerwować sobie bezpłatną wycieczkę po jej terenie. Istnieje tu wiele kolekcji rzadkich i nowoczesnych książek, starych gazet, mebli i innych cennych przedmiotów. Zainteresowanych odsyłam na stronę - niestety dostępna tylko w języku greckim:

 https://library.parliament.gr/

No dobrze, wracamy do tematu. Kiedy ujrzycie wielki i kolorowy szyld z napisem JUMBO to znaczy, że cel wycieczki jest tuż za przysłowiowym rogiem. Wystarczy przejść przez sklepowy parking, odbić lekko w lewo i znajdziecie się na placu Platona (Platija Platonos).

Na placu powita Was skromne popiersie Platona. To, że był uczniem Sokratesa, mistrzem Arystotelesa i jednym z najwybitniejszych filozofów starożytnego okresu to chyba większość z Was wie. A coś więcej? Nie? To ja Wam troszkę pomogę. Tak tyci tyci. A nuż coś zapamiętacie, bo mądrej wiedzy nigdy nie za wiele.

PLATON, JEGO AKADEMIA i FILOZOFIA

Platon był rodowitym ateńczykiem choć niektórzy twierdzą, że urodził się na wyspie Egina. Obecnie datę jego przyjścia na świat określa się między 429 a 423 roku p.n.e. Jego prawdziwe imię brzmiało Arystokles i oznacza najlepszą reputację. Przydomek Platon nadał mu w młodości jego trener zapaśniczy z powodu jego masywnej budowy ciała. Pochodził z jednej z bardziej wpływowych i szlachetnych rodów ateńskich. Jego matka była spokrewniona ze słynnym Solonem. Dzięki swojemu arystokratycznemu pochodzeniu uzyskał staranne wykształcenie. Był uznawany za błyskotliwego, bystrego lecz skromnego ucznia. Szczególnie upodobał sobie takie przedmioty jak matematykę, muzykę czy politykę. Uwielbiał także malarstwo, poezję i sport. W wieku 20 lat został uczniem Sokratesa i przez najbliższe 8 lat był jego jednym z najbliższych towarzyszy. Osoba Sokratesa oraz jego późniejsza śmierć mocno wpłynęły na życie i poglądy Platona. Po śmierci swojego mistrza razem z innymi zwolennikami poglądów sokratejskich postanawia opuścić Ateny i schronić się w Megarze. Z czasem zaczął podróżować. Zwiedził Egipt, południowe Włochy i Sycylię. Innymi postaciami, które wpłynęły na jego poglądy byli też m.in. Pitagoras, Heraklit, Parmenides.

Po powrocie do Aten w wieku 40 lat w gaju greckiego bohatera Academusa około 387-385 p.n.e. Platon zakłada szkołę filozoficzną czyli słynną Akademię Platońską. Swoje wykłady wygłaszał często w plenerze i to dla studentów z całej Grecji. Jednym z uczniów Platona był 17 letni Arystoteles, który przybył do niego z północnej Grecji. Platon nauczał w swojej szkole przez 40 lat aż do swojej śmierci w 347 p.n.e. Jedna z tez głosi, że na łożu śmierci zażyczył sobie, aby wezwano dziewczynę, która podczas jego ostatniego tchnienia grała mu na flecie.

Powiada się, że filozof został pochowany na terenie swojej Akademii. Według niektórych był to pierwszy uniwersytet na świecie. Po jego śmierci Akademia kwitła jeszcze przez trzy stulecia. Niestety została splądrowana między 84 a 86 rokiem p.n.e. przez rzymskiego generała Lucjusza Korneliusza Sulli. Potem szkoła została reaktywowana w innym miejscu w Atenach pod koniec IV w. n.e. i działała do czasu jej zamknięcia przez bizantyjskiego cesarza Justyniana w 529 roku.

Prawdopodobnie zachowały się wszystkie dzieła Platona. Większość z nich posiada formę dialogu. Do najbardziej popularnych należą: „Obrona Sokratesa”, „Państwo” czy „Uczta”. Platon często rozważał o duszy, wizji zmienności świata, bycie, etyce. Jego refleksje wiązały się z ówczesną rzeczywistością, z problemami jego czasów i jego miasta Atenami. Obecnie mnóstwo współczesnych nie przechodzi obojętnie obok jego myśli, nawet jeśli się z nimi nie zgadza. Największą uwagę zwracał na siebie, kiedy mówił o takich rzeczach jak zrozumieniu, indywidualizmie oraz znajomości siebie. Twierdził, że „celem rozumnego życia jest myśleć to co prawdziwe, czuć to co piękne i kochać to co dobre.”

Do innych znanych cytatów Platona są m.in.:

„A jeżeli się do rządów zabiorą ludzie ubodzy i jeśli łaknący dóbr osobistych dorwą się do dobra publicznego, aby je rozdrapywać dla siebie, wtedy nie ma sposobu. Zaczną się walki o władzę i taka wojna domowa wewnątrz państwa zgubi i samych walczących i zgubi resztę państwa.”

„Szczyt niesprawiedliwości to: uchodzić za sprawiedliwego nie będąc nim.”

„Celem naszych czynów powinno być czynienie dobra.”

„Każdy prowadzi jakąś kalkulację, którą nazywamy nadzieją. Nadzieją w lepsze życie.”

„Korzystaj z każdej chwili dnia, abyś go nie zmarnował.”

„Lepiej chyba pójść choćby kawałek dobrą drogą, niż zajść daleko, lecz źle.”

„Miarą mowy nie jest ten, który mówi, lecz ten, który słucha.”

„Mędrcy mówią, bo mają coś do powiedzenia; głupcy, bo muszą coś powiedzieć.”

„Miłość zaślepia.”

„Muzyka to prawo moralne. Daje wszechświat duszy, skrzydła umysłowi i życie wszystkiemu. Bez muzyki i życie byłoby błędem”.

„Mądry człowiek zawsze będzie chciał być z kimś, kto jest lepszy od niego.”

„Największe zło to tolerować krzywdę.”

„Obserwuj, słuchaj, rzadko osądzaj i nie chciej za dużo.” 

„Ten, kto ma spokojne i pogodne usposobienie, łatwiej przyjmuje starość.”

„Tylko uczciwe życie jest szczęśliwe.”

„Wiedza jest drugim słońcem dla ludzi.”

I które z tych słów podoba Wam się najbardziej? Jest w czym wybierać, nieprawdaż?

Nauka, kształcenie, zdobywanie wiedzy było czymś dla Platona bardzo ważnym. Uchodził za zwolennika otaczania się ludźmi, którzy mogą nas czegoś nauczyć, nawet jeśli mają oni zupełnie odmienne zdanie od naszego.

Platon jest znany też z określenia jaskini Platona i idealizmu platońskiego, który odnosi się do idei a nie do idealizmu jako takiego. Oznacza to, że świat prawdziwych wartości, to świat idei, choć ich nie postrzegamy. Mówiąc: „To nie oczy widzą, raczej my widzimy oczami” filozof posługuje się alegorią jaskini, aby uwypuklić i wyjaśnić związek między światem fizycznym a światem idei. Podaje przykład ludzi, którzy są przykuci łańcuchami w ciemnej jaskini i oglądają oni jedynie cienie (zjawiska) prawdziwej rzeczywistości rzucane na ścianę przez ogień czy też światło naturalne. Wierzą, że jest to ich jedyny prawdziwy świat, w którym czują się bezpiecznie. Platon jednak uważał, że jedynie po przez uwolnienie się z łańcuchów ludzie są w stanie poznać wyższą prawdę, czyli świat idei. Zachęcał, abyśmy uświadomili sobie dlaczego jesteśmy skuci łańcuchami? Czego tak naprawdę się boimy, jeżeli uwolnimy się z tych łańcuchów?

Kolejna myśl warta przytoczenia dotyczy człowieka, którego Platon nazywa istotą dwoistą, złożoną z duszy i ciała. Jego ciało należy do rzeczywistości materialnej zaś dusza jest uznana za pokrewną ideom, choć samą ona nie jest.

Polityczne poglądy Platona są takie, że był on tak naprawdę zagorzałym wrogiem demokracji. O podstawie trwałości państwa stanowią moralne i intelektualne wychowanie obywateli oraz mądrość władców.

BADANIA ARCHEOLOGICZNE

Badania archeologiczne na odwiedzonym przeze mnie terenach zaczęły się w 1929 roku przez wielbiciela Platona z Egiptu P. Aristofronas. Trwały one do 1940 roku z jego własnej inicjatywy. Dodatkowo pokrywał sam wszystkie koszty związane z wykopaliskami. W latach 1955 - 1963 na koszt Towarzystwa Archeologicznego prowadził je Grek F. Stavropoulos.

Najważniejsze widoczne obecnie ruiny Akademii Platona usytuowane są w trzech głównych miejscach. W miejscu pierwszym, który przeoczyłam, znajdującym się poza obszarem parku i pod ścisłą ochroną, to „Święty Dom” na ulicy Drakontos zbudowany z surowej cegły. 

W drugim punkcie, w gaju, pomiędzy głównym wejściem (ulice Kratilou i Tripoleos) a kościołem Agios Tryfonas zobaczycie: pozostałości Gimnazjum, niektóre części dużego prostokątnego dziedzińca Palaestry, a na północy pozostałości budynku, który służył do kąpieli sportowców - choć twierdzi się, że była tam umiejscowiona też Bibioteka Akademii. Ponadto odkryto fragmenty budynków z czasów rzymskich, które prawdopodobnie były związane z funkcjami sportowymi i edukacyjnymi tego terenu. 

Natomiast w okolicach ulic Platonos i Efklid częściowo zachował się "Kwadratowy Perystyl" mierzący 40x40 metrów. Przeznaczenie tego budynku do końca nie jest wyjaśniona. Jedna z interpretacji mówi, że jest to prawdziwa szkoła średnia.

PARK I MUZEUM PLATOŃSKIE

Park jest skromny lecz przytulny. Być może nie robi spektakularnego wrażenia jednak jest on idealnym miejscem na poranny jogging lub wieczorne posiadówki. Dzieli się on z dwóch części a nawet z trzech. Z jednej części parku przechodzi się do drugiego bardziej lesistego i ciekawszego.

 Zanim jednak wejdziecie do parku możecie odwiedzić niewielkiej wielkości nowe cyfrowe interaktywne multimedialne muzeum Platona, do którego wstęp jest bezpłatny. Dzięki wykorzystaniu najnowszej technologii muzeum przedstawia historyczne i archeologiczne dowody istnienia Akademii i przybliża wizytujących do obszarów zainteresowań filozofa. Muzeum cyfrowe w swoich zbiorach posiada teksty, materiały multimedialne i obrazy, dzięki którym zwiedzający będzie się wirtualnie poruszał po terenie jego szkoły i po „świecie idei” Prezentacje są dwujęzyczne - greckim i angielskim.

Wystawa przeniesie Was do starożytnej przeszłości. Ma za zadanie zapoznać Was z Platonem i jego naukami. Pierwsza sala Muzeum poświęcona jest osobie Platona, która była aktywna w Atenach w IV wieku p.n.e, oraz archeologicznej historii jego Akademii.

W drugiej sali przedstawione są prace i metody filozofa. Jednocześnie odwiedzający będzie miał szansę na „filozofowanie”  i uświadomienie sobie czy myśli Platona go dotyczą i czy są jemu bliskie. Natomiast w trzeciej i ostatniej sali ujrzycie drogi, jakimi dzieło i myśli Platona podróżowały w czasie, począwszy od bezpośrednich następców Akademii aż po współczesność. Jak jego filozofia wpłynęła na ludzkość i na świat. Po zakończeniu tej niesamowitej prezentacji bardziej świadomie będziecie eksplorować teren, na którym pozostały platońskie pozostałości szkoły.

***

Przytaczając wyżej wybrane cytaty zauważyć można jak ponadczasowym i mądrym człowiekiem był Platon, choć moim zdaniem zdarzyły mu się myślowe wpadki i filozoficzne wywody, z którymi się nie zgadzam. Jeśli będziecie się jednak wybierać do tego archeologicznego parku przypomnijcie sobie niektóre wielkie słowa tego wybitnego filozofa i oddajcie się błogiej refleksji. Być może dojdziecie do własnych wniosków, które sprawią zmianę kierunku waszego myślenia i zachowania, a te z kolei doprowadzą, że będziecie postrzegać życie trochę z innej perspektywy.

ŹRÓDŁA:

https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Platon;3958022.html

https://www.history.com/.amp/topics/ancient-history/plato

https://pieknoumyslu.com/platon-porady-zrozumiec-swiat/

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Plato

http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2407

http://www.plato-academy.gr/en/web/guest/museum

https://pl.m.wikiquote.org/wiki/Platon